﷽

روز چهارم

اقسام توحید
توحید در ذات و صفات
سوره توحید

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
اللَّهُ الصَّمَدُ
لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ
وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ

ترجمه: بگو خداوند یکتاست
- خدا بی نیاز است( که همه‌ی موجودات هستی برای رفع نیازشان روی به او کنند)
- نه زاییده و نه زاییده شده ( فرزند ندارد و فرزند کسی نیست)
- هیچ کس( در ذات و صفات) همانند و همتای او نیست.

توضیح: مقصود از توحید ذاتی خداوند متعال آن است که او مثل و شبیهی در ذات مقدس خود ندارد.

توحید صفاتی نیز به دو معنا گفته شده‌است :۱_ صفات خداوند، عین ذات اوست. یعنی خداوند، مرکب از ذات و صفات نیست. به عبارت دیگر، چنین نیست که ذات خداوند از یک جهت عالم باشد و از جهت دیگر قادر و مختار باشد؛ بلکه علم، قدرت، اختیار و دیگر صفات او عین حقیقت وذات او می باشند.

۲_ خداوند در اوصافش بی همتاست و مثل و مانندی ندارد. آیه ی اول بر تفسیر اول از توحید صفاتی و آیه آخر بر تفسیر دوم آن اشاره دارد؛ ضمن آن که هر دو آیه توحید ذاتی را نیز دربر دارد. (دقت کنید)

حدیث : امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

… كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَاتِ عَنْهُ…

.. کمال اخلاص(و یکتایی) برای خداوند نفی صفات(مخلوقات) از اوست.

نهج البلاغه؛ خطبه ۱

خانواده در اسلام، یعنی محل سکونت دو انسان، محل آرامش روانی دو انسان، محل انس دو انسان با یکدیگر، محل تکامل یک نفر به وسیله یک نفر دیگر.

آنجایی که انسان در آن صفا می یابد، راحتی روانی می یابد؛ این محیط، خانواده است. کانون خانواده در اسلام، این قدر اهمیت دارد.

…﷽…

روز سوم

دلیل یکتایی خداوند
 سوره انبیاء_ آیه ۲۲

لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا ۚ فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ

 ترجمه: اگر در آسمان و زمین، جز «اللّه» خدایان دیگری بود، فاسد می‌شدند (و نظام جهان به هم می‌خورد)! منزه است خداوند پروردگار عرش، از توصیفی که آنها می‌کنند!

توضیح: مضمون این آیه و آیه ۹۱ سوره ی مؤمنون به برهان تمانع اشاره دارند. تقریر ساده ی این برهان بدین شرح است:

اگر غیر از خدای یکتا، خدایا خدایان دیگری وجود داشت باید هر یک از آنان در اداره امور جهان مستقل بوده و به خدای دیگر نیاز نداشته باشند. از طرفی، روشن است که اداره و تدبیر دو شخص هیچ‌گاه در همه‌ی امور یکی نخواهد بود زیرا در این صورت نیازی به اراده دیگری وجود نداشت.
بنابراین وجود خدایان متعدد یا مستلزم تنازع و تضاد آنان در تدبیر جهان می گردد و یا به معنای عجز و ناتوانی یکی از خدایان است. این در حالی است که با ملاحظه جهان هستی در می‌یابیم که همه اجزای هستی از قوانین مشخص و ثابتی پیروی کرده و نظام حاکم بر عالم یکی است. (دقت کنید)

حدیث : امام صادق علیه السلام:

… فَلَمَّا رَأَيْنَا اَلْخَلْقَ مُنْتَظِماً وَ اَلْفَلَكَ جَارِياً وَ اَلتَّدْبِيرَ وَاحِداً وَ اَللَّيْلَ وَ اَلنَّهَارَ وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ، دَلَّ صِحَّةُ اَلْأَمْرِ وَ اَلتَّدْبِيرِ وَ اِئْتِلاَفُ اَلْأَمْرِ عَلَى أَنَّ اَلْمُدَبِّرَ وَاحِدٌ…

چون ما امر خلقت را منظم مي بينيم و فلك را در گردش و تدبير جهان را يكسان و شب و روز و خورشيد و ماه را مرتب؛ درستی كار و تدبير و هماهنگی آن دلالت كند كه ناظم يكی است.

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۱، ص ۸۰

…﷽…

روز دوم

نظم ( هماهنگی میان پدیده های عالم)
سوره فصلت –آیه ۵۳

سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ

ترجمه: به زودى نشانه‌هاى خود را در افقها[ى گوناگون‌] و در دلهايشان بديشان خواهيم نمود، تا برايشان روشن گردد كه او خود حق است. آيا كافى نيست كه پروردگارت خود شاهد هر چيزى است؟

توضیح: آیات فراوانی از قرآن، انسان‌ها را به مطالعه‌ی نظام موجود در هستی دعوت نموده است. این آیات می‌تواند مقدمه‌ای برای برهان نظم باشد که از دیرباز متداول ترین دلیل اثبات خداوند بوده است. این برهان بر دو مقدمه استوار است:
۱- در سرتاسر جهان، آثار و نشانه‌های نظم، حساب، قانون و هدف‌مندی به چشم می‌خورد. کوچکترین تأملی پیرامون نظم و قوانین حاکم بر آسمان‌ها و کهکشان‌ها خورشید و ماه و ستارگان، زمین، دریاها و کوه‌ها، حیوانات و موجودات هستی و سایر اجزاء عالم، گواه درستی این ادعاست.
۲- وجود نظم در هر پدیده، نشان از علم و حکمت خالق آن دارد تا رشته‌ی بهم پیوسته‌ی هستی از هم گسیخته نگردد و نظام خلقتمتناسب و سازگار باشد.

حدیث: امام صادق علیه السلام: نخستین دلیل بر اثبات خداوند متعال، خلقت این عالم و هماهنگی اجزاء و نظم موجود میان آن‌هاست.

توحید مفضل، ص ۴۷

…﷽…

روز اول: فطرت توحیدی انسان ها

سوره روم –آیه ۳۰

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ

ترجمه: پس روى خود را با گرايش تمام به حق، به سوى اين دين كن، با همان سرشتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است. آفرينش خداى تغييرپذير نيست. اين است همان دين پايدار، ولى بيشتر مردم نمى‌دانند.

توضیح: قرآن در میان راه های خداشناسی بیش از همه بر بیداری فطرت پاک و توحیدی انسان ها تکیه کرده است.
مقصود از فطرت دینی یا الهی، ان است که خداوند ذات و سرشت آدمی را به گونه ای آفریده که خداپذیر و خداخواه است؛ یعنی در حالت سلامت روح و روان، به خدا ایمان دارد. گواه بر این مطلب آن است که انسان در زمانی که از همه‌ی اسباب و علل طبیعی قطع امید می‌کند، متوسل به نیروی فرابشری می‌شود که قادر است وی را نجات دهد، هرچند او را با اوصاف حقیقی اش نشناسد. دیگر گواه فطری بودن دین آن است که با وجود شبهات فراوان منکران خدا و تغییر بسیاری از باورهای علمی و اجتماعی در طول تاریخ، خداپرستی در همه‌ی انسان ها و ملل جهان ریشه داشته است.

حدیث: پیامبر اکرم صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى اَلْفِطْرَةِ وَ إِنَّمَا أَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ وَ يُمَجِّسَانِهِ

(عدة الداعي و نجاح الساعي, جلد۱, صفحه۳۳۲/ شرح الاخبار، جلد۱، صفحه ۱۹۰)
هر نوزادی بر فطرت اسلام متولد می‌شود تا این که پدر و مادرش او را یهودی یا مسیحی یا آتش‌پرست می گردانند.